Profesori amerikan, Edward Joseph e sheh të zymtë situatën në Ballkan pas pushtimit të Rusisë në Ukrainë. SHBA-ja dhe BE-ja, sipas tij, duhet t’i kuptojnë më mirë implikimet e asaj lufte në rajon dhe të marrin qëndrimin e duhur ndaj Kosovës, të cilën, ai thotë se duhet ta avancojnë drejt njohjes ndërkombëtare dhe ta sjellin Serbinë në pranimin e rendit perëndimor. Kjo, sipas tij, do ta izolonte Putinin dhe do t’i jepte më shumë siguri Ukrainës.
Asnjë rajon në glob nuk ka parë ndikim më befasues dhe tronditës nga agresioni i Rusisë në Ukrainë sesa Ballkani. Kështu shkruan Edward P. Joseph, profesor në Universitetin Johns Hopkins në Washington, në një artikull me titullin “Përçarja pas pushtimit në Ballkan”, botuar të martën nga Qendra për Studime të Balltikut dhe Europës Lindore në Universitetin Sodertorn në Suedi.
Joseph shkruan aty për zhvillime shqetësuese në Ballkanin Perëndimor që prej nisjes së luftës së Rusisë në Ukrainë.
“Në thelb, SHBA-ja dhe BE-ja nuk kanë arritur ta kapin atë mundësi – dhe nevojën – e krijuar nga pushtimi i Putinit për t’i mbyllur mosmarrëveshjet e trashëguara etno-kombëtare nga kolapsi i Jugosllavisë tri dekada më parë. Më kryesorja ndër këto çështje të pazgjidhura është refuzimi i Serbisë për ta njohur pavarësinë e vitit 2008 të ish-krahinës së saj, Kosovës”, shkruan Joseph.
Profesori amerikan thekson se mungesa e zgjidhjes së këtij problemi është pengesa kryesore që e ka vonuar prej kohësh integrimin euroatlantik të të dy vendeve.
Ai shkruan se “leva e Serbisë mbi Kosovën” po e lejon presidentin serb, Aleksandar Vuçiq që “ta izolojë ish-krahinën”, gjë që ai thotë se e ka prioritet, dhe “ta vazhdojë falsitetin e tij” të “ekuilibrit” midis BE-së dhe Hungarisë, Kinës e Rusisë.
“Deri tani, vendi më i madh – me ekonominë më të madhe – të BB6, Serbia ka një ndikim të jashtëzakonshëm në fqinjtë e saj WB6, veçanërisht në të tri vendet me popullsi të konsiderueshme serbe (Bosnje-Hercegovinë, Kosovë dhe Malin e Zi). Kjo e bën Beogradin të jetë kanali kryesor për ndikimin rus dhe destabilizimin rajonal në Ballkan, siç pasqyrohet qartë në sondazhet e opinionit publik”, thuhet në artikull.
Ai kujton se “shfaqja më tronditëse e paqëndrueshmërisë rajonale ka ndodhur në Kosovë më 24 shtator 2023”, kur një grup serbësh sulmuan Policinë e Kosovës dhe u vra rreshteri Afrim Bunjaku.
“Pesë vende të BE-së – katër prej të cilave janë anëtarë të NATO-s – nuk e njohin Kosovën”, shkruan Joseph, i cili më tej thekson se as SHBA dhe asnjë vend i BE-së nuk ka nxjerrë gjetjet nga analizat e inteligjencës për episodin e 24 shtatorit, “e lëre më të dënojë Beogradin”.
“Zyrtarët amerikanë duket se janë të kënaqur me dorëheqjen e Aleksandar Vulinit, ish-shefin famëkeq të inteligjencës serbe”, shkruan ai. Megjithatë, Joseph shton se pro-rusi i hapur Vulin vazhdon të shfaqet nëpër mediat serbe duke reklamuar “Serbinë e Madhe”.
“Operacioni Banjska sugjeroi që Beogradi zyrtar – me miratimin e mundshëm nga lideri autokratik, Vuçiq – kishte hartuar një plan për ta ndryshuar status quo-në në Kosovë me forcë. Se një përpjekje e tillë e pacipë do të ndodhte në një territor të mbrojtura nga NATO, duke përfshirë edhe trupat e afërta amerikane, sugjeron një humbje dramatike të respektit për autoritetin perëndimor”, shkruan profesori amerikan.
Joseph kujton se në shkurt të vitit 2023, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, siç shkruan ai, “i befasoi mbështetësit e tij, dhe veçanërisht Vuçiqin duke pranuar propozimin e ri të BE-së, duke përfshirë autonominë e diskutueshme për serbët e Kosovës (Asociacionin)”.
Tutje ai tregoi edhe tërheqjen në njëfarë mënyre të Serbisë nga marrëveshja për normalizimin e raporteve.
“Edhe nëse pranohet plani i “normalizimit”, ende nuk është e qartë (dhe me gjasë e pamundur) nëse Kosova madje do të ketë një rrugë drejt anëtarësimit në NATO dhe BE”, shkruan ai.
Siç shpjegon Joseph, “ngërçi në Kosovë është zgjatur nga përçarjet europiane për pavarësinë e Kosovës”.
“Me mbështetjen aktive të Rusisë, Beogradi mund të vazhdojë status quo-në, duke e izoluar Kosovën deri sa BE dhe SHBA ta pranojnë përfundimisht një ndarje – strategji jo ndryshe nga ajo e Putinit në Ukrainë. Në të vërtetë, 24 sulmi i 24 shtatorit në Banjskë mund të ketë qenë përpjekja për të shpejtuar këtë rezultat”, thekson ai.
“Përshpejtimi i paqëndrueshmërisë në Ballkan vërteton pohimin e Putinit se rendi perëndimor është iluzion dhe arbitrar. Pozicioni i mosnjohësve ia lejon Putinit gjithashtu ta përdorë Kosovën si “precedent” për ta copëtuar Ukrainën, ndërsa ai dhe zyrtarë të tjerë rusë akuzojnë Perëndimin për copëtimin e Serbisë”, shkruan tutje Joseph.
Ai shkruan se Perëndimi humbi mundësinë për ta nxjerrë një vendim strategjik nga Serbia në fillim të luftës në Ukrainë, për t’i vënë sanksione Rusisë, dhe shton se “SHBA dhe zyrtarët e BE-së duket se janë vendosur për një situatë shumë të paqëndrueshme ‘modus vivendi’ me Beogradin”.
Ka dy mënyra për SHBA-në dhe partnerët kryesorë të BE-së për “ta rikuperuar besueshmërinë e tyre të dëmtuar dhe për ta rivendosur ekuilibrin”, sipas Joseph. Së pari, duhet, siç shkruan ai që “Beogradi t’i respektojë sanksionet e BE-së dhe ta mbyllë RT dhe Sputnik Serbia”, dhe së dyti “SHBA dhe partnerët kryesorë të BE-së mund ta inkurajojnë Ukrainën që ta njohë Kosovën”.
“Njohja e Prishtinës nga Kyivi do të siguronte katalizatorin për njohjen uniforme të Kosovës në NATO”, sipas Joseph, si vendin që janë – citon presidentin amerikan Joe Biden – “në vijën e parë të frontit duke luftuar për të shpëtuar parimet demokratike që bashkojnë të gjithë njerëzit e lirë”.
Joseph shkruan se “njohja e Ukrainës do t’ia jepte Athinës kontekstin që zyrtarët grekë thonë se duhet ta njohin Kosovën”. Ai kujton se “Athina tashmë ka marrëdhënie të mira me Prishtinën dhe ka shprehur gatishmërinë për ta njohur Kosovën për t’i çuar përpara interesat e rëndësishme greke”. Ai shton se “Athina ka nevojë për stabilitetin në Ballkan dhe ka interes ta parandalojë një ndarje të Kosovës, e cila do t’ia hapte derën ‘Serbisë së Madhe’, ‘Shqipërisë së Madhe’ dhe ndikimit turk në Ballkan”.
Ai shkruan edhe për mundësinë që Kosova ta marrë njohjen nga Spanja.
“Vendimi themelor i Spanjës në janar për ta njohur pasaportën e Kosovës (pas liberalizimit të vizave të BE-së për qytetarët e Kosovës) sugjeron se Madridi mund të lëvizë drejt njohjes së plotë, nëse Kyivi së bashku me Athinën dhe vendet tjera mosnjohëse ta ndryshojnë pozicionin e tyre”, shkruan profesori amerikan.
“Si përmbledhje, situata e zymtë pas pushtimit (të Ukrainës) në Ballkani mund të kthehet mbrapsht nëse SHBA-ja dhe BE-ja i kuptojnë implikimet për luftën e përgjithshme kundër Rusisë dhe e pranojnë se stabiliteti i vërtetë kërkon qëndrim të duhur ndaj Kosovës. Lutja e Beogradit – iluzioni se Vuçiq do të bashkëpunojë – është një dështim i dëshmuar”, thekson ai. “Avancimi i njohjes uniforme të Kosovës në NATO (në radhë të parë) do ta mbështesë diplomacinë SHBA-BE, dhe më në fund ta sjellë Serbinë në pranimin e rendit perëndimor – duke e lënë Putinin më të izoluar dhe Ukrainën më të sigurt”, shkruan Edward Joseph në fund të shkrimit.
