Pas vitesh në izolim diplomatik, presidenti serb Alleksandar Vuçiq është duke u katapultuar sërish në qendër të vëmendjes politike falë oreksit të pangopur të Bashkimit Evropian – dhe veçanërisht të Gjermanisë – për lëndët e para të nevojshme për të ndërtuar automjete elektrike.
Kancelari gjerman Olaf Scholz planifikon të udhëtojë në Beograd të premten, për një vizitë të papritur për të marrë pjesë në nënshkrimin e një marrëveshjeje bashkëpunimi midis BE-së dhe Serbisë për importimin e mineraleve, përfshirë litiumin, që janë kritike për tranzicionin digjital dhe të gjelbër të BE-së, kanë konfirmuar për “Politico” tre njerëz që janë të njohur me përgatitjet – të cilët kërkuan anonimitetin pasi nuk u lejuan të flisnin publikisht.
Vuçiqi më parë kishte qenë i izoluar kryesisht mes liderëve evropianë për shkak të flirteve të tij të diskutueshme me Rusinë dhe Kinën, tensionet me Kosovën dhe akuzat për mashtrime zgjedhore.
Gjermania, si prodhuesi më i madh i makinave në BE, ka një interes të madh në sigurimin e litiumit – veçanërisht brenda Evropës për të reduktuar varësinë e saj nga Kina. Sidoqoftë, është e pazakontë që Scholz të bëjë një udhëtim si ky në një njoftim kaq të shkurtër. Zyra e tij nuk pranoi të komentonte.
Qeveria e Serbisë njoftoi të martën se do të rifillonte punën në një projekt të diskutueshëm të minierave të litiumit, pas një vendimi të gjykatës kushtetuese javën e kaluar që përmbysi një anulim të mëparshëm të operacionit të minierës.
Qeveria e mëparshme në Beograd ndaloi projektin dhe anuloi licencat e dhëna gjigantit të minierave britaniko-australiane “Rio Tinto” pas protestave masive më shumë se dy vjet më parë.
Në ceremoninë e nënshkrimit pritet të marrë pjesë nënkryetari i Komisionit Evropian Marosh Shefçovich, thanë dy nga njerëzit me të cilët foli POLITICO.
Presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen kishte menduar t’i bashkohej udhëtimit, por pjesëmarrja e saj është e pasigurt duke pasur parasysh se ajo ende duhet të fitojë në Parlamentin Evropian të enjten për t’u konfirmuar për një mandat të dytë.
KE-ja nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment. Shefçovich tha në maj se një marrëveshje e litiumit me Serbinë mund të finalizohej “në një periudhë të shkurtër kohore”.
Miniera e Jadarit, pranë qytetit të Loznicës në Serbinë perëndimore, mban disa nga rezervat më të mëdha të litiumit në Evropë. Vuçiqi i tha “Financial Times” muajin e kaluar se miniera, e cila ai pret të hapet në vitin 2028, do të prodhonte 58,000 tonë litium në vit. Kjo do të ishte e barabartë me 17 për qind të prodhimit të automjeteve elektrike në Evropë ose 1.1 milion makina.
OJQ-të mjedisore dhe banorët e Loznicës kanë paralajmëruar se ndërtimi i minierës mund të çojë në shkatërrimin e habitatit dhe ndotjen e ujit. Shumë kanë frikë gjithashtu nga zhvendosja e mundshme e banorëve në zonë.
Radomir Lazoviq, bashkëkryetar i partisë opozitare Serbe të Gjelbër-Frontit të Majtë, tha për POLITICO se miratimi nga gjykata kushtetuese për minierën ishte i lidhur me ndikimin politik.
“Në një vend ku institucionet nuk funksionojnë, vidhen zgjedhjet, Gjykata Kushtetuese punon si me urdhër”, tha Lazoviq, “është e vështirë të imagjinohet që të njëjtat institucione do të mbrojnë interesat e qytetarëve kur bëhet fjalë për mjedisin, dhe veçanërisht projekte të tilla me rrezikshmëri të lartë.”
