Stabiliteti i Ballkanit nuk është çështje që i takon vetëm Evropës por edhe Amerikës.
Ky është vlerësimi i ish-Këshilltarit të Sigurisë Kombëtare të ShBA-së, John Bolton, i cili shton se Uashingtoni nuk duhet të lë gjithçka në dorën e Brukselit lidhur me rajonin.
“Nuk mendoj se duhet ta lëmë plotësisht në duart e Bashkimit Evropian kur bëhet fjalë për një të ardhme që përfshin, padyshim, njerëzit, Ballkanin, por edhe interesin e ShBA-së për sigurinë në Evropë si dhe në Bashkimin Evropian.”, është shprehur Bolton në një intervistë për KlanKosova.tv.
Ai e mirëpret paralajmërimin e Kosovës për aplikim në NATO , derisa thekson se aspirata për anëtarësim është legjitime.
Në anën tjetër sa i përket marrëveshjes përfundimtare Kosovë-Serbi, Bolton gjykon se duhet angazhim e përpjekje diplomatike në mes Beogradit dhe Prishtinës dhe pastaj bashkësisë ndërkombëtare. Kohë e përshtatshme sipas tij do të ishte sa Joe Biden është Shtëpinë e Bardhë.
“Nëse zgjidhja e këtyre dallimeve të vazhdueshme mund të arrihet gjatë administratës së Bidenit, mendoj se kjo është në avantazhin e të gjithëve”.
Në intervistën që e gjeni në origjinal më poshtë, mund ta kuptoni se sa është e rrezikshme që të ketë ndonjë konflikt në Ballkan pas nisjes së pushtimit të Rusisë ndaj Ukrainës, si dhe qasjen e ish të dërguarit amerikan për dialogun, Richard Grenell, ndaj qeverisë aktuale të Kosovës.
INTERVISTA E PLOTË:
Dy ditë më parë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës shënuan 21-vjetorin e sulmeve të 11 shtatorit. Si e kujtoni ju atë ditë dhe ai sulm a ka ndryshuar gjithçka sa i përket sigurisë së Amerikës dhe botës?
John Bolton: Isha në Departament të Shtetit atë mëngjes, duke planifikuar të fluturoja drejt Moskës pasdite, për negociata me rusët për një sërë çështjesh të kontrollit të armëve. Dhe sulmet padyshim se erdhën si një shok total dhe befasi për gjithsecilin. Mund të shihja nga kati i shtatë nga Departamenti i Shtetit, teksa Pentagoni po digjej. Kështu, e gjitha kishte ndikim të madh mbarë vendit.
Por, padyshim ato përforcuan pikëpamjen se kishim një kërcënim real nga terrorizmi islamik radikal dhe që ishte e nevojshme që t’i sillnim para drejtësisë njerëzit që kryen këto sulme dhe të bënim atë që ishte e mundur për t’u siguruar që sulmet e ardhshme terroriste, ose nuk do të ndodhnin më, ose nuk do të kishin sukses. Pra, ishte moment shumë i thellë, mendoj unë, në të gjithë vendin, dhe më të vërtetë në mbarë botën.
Prej 7 mujash ka një luftë që po zhvillohet në Ukrainë, konkretisht pushtimi që Rusia ka nisur ndaj saj. Sa po e rrezikon kjo luftë botën dhe sipas juve kur mund të ketë një përfundim?
John Bolton: Pushtimi i Ukrainës nga Rusia është një shembull fatkeq që, pavarësisht përfundimit të Luftës së Ftohtë, siç thoshin shumë njerëz në fillim të viteve 1990, ishte fundi i historisë. Është e qartë se nuk është fundi i historisë. Dhe ndërsa kjo nuk është ideologjike, nuk është në të vërtetë një episod nga Lufta e Ftohtë.
Është një shembull i instinkteve të lashta perandorake dhe politikave të pushtetit që kthehen në botë. Është një agresion që duhet mposhtur në mënyrë që të tjerët të mos marrin mësimin e gabuar. Mendoj se të gjithë jemi shumë të shqetësuar për atë që sheh Kina te pushtimi i Ukrainës nga Rusia, çfarë mund të nënkuptojë kjo për Tajvanin ose vendet e tjera përgjatë periferisë IndoPaqësore të Kinës. Pra, shumëçka varet nga kjo luftë.
Ballkani, është rajon ku Rusia vazhdon të ketë ndikim dhe synime për destabilizim. Rusia në Ballkan e ka aleat Serbinë me të cilën Kosova ndan kufirin. Në këtë kuptim, sa ka gjasa që në Ballkan të nisë ndonjë konflikt?
John Bolton: Sigurisht mendoj se është e vërtetë që Rusia ka nxitur jostabilitet në Ballkan për shekuj. Vazhdon ta bëjë këtë dhe është një forcë për destabilitet dhe delegjitimim të vërtetë të institucioneve demokratike në shumë vende të rajonit. Mendoj se është shumë e rëndësishme që të gjithë të përpiqen t’i rezistojnë kësaj përpjekjeje ruse për të krijuar jostabilitet. Ka shumë mosmarrëveshje të pazgjidhura në Ballkan, por disa që dukeshin të vështira janë zgjidhur vitet e fundit. Ne kemi emërtimin e Maqedonisë tani, është Maqedonia e Veriut, si shembull i mirë. Ka të tjera që janë më serioze. Mosmarrëveshjet e vazhdueshme ndërmjet Kosovës dhe Serbisë sigurisht që janë gati se në maje të tyre. Por unë mendoj se çështja për të gjithë të interesuarit është nëse shansi më i mirë për të zgjidhur mosmarrëveshjet në një mënyrë që promovon paqen dhe sigurinë për të gjitha palët kërkon durim dhe kërkon përpjekje të vazhdueshme diplomatike.
Politikanët në të gjitha vendet përpiqen të përfitojnë nga mosmarrëveshjet. Kështu bëjnë politikanët. Shpresojmë që kur të vijnë në pushtet, të bëhen shtetarë dhe të përpiqen t’i zgjidhin ato. Sepse, mendoj se e ardhmja e Ballkanit është shumë e ndritshme nëse mund t’i zgjidhim këto çështje të mbetura. Nuk po përpiqem të minimizoj vështirësinë apo rëndësinë e çështjeve, por po them se për aq sa njerëzit në Ballkan nuk duan që vendet e tyre të duken si ato që rusët i kanë bërë Ukrainës, ky është një mësim i mirë se përse është e rëndësishme përpjekja për zgjidhje politike të tyre.
Bashkimi Evropian është i përfshirë. Unë mendoj se Shtetet e Bashkuara duhet të jenë të gatshme të përfshihen nëse palët që kanë mosmarrëveshje, mendojnë se kjo është potencialisht e dobishme. Sepse stabiliteti në Ballkan nuk është vetëm një çështje evropiane për Shtetet e Bashkuara. Është gjithashtu një çështje për paqen dhe sigurinë tonë.
Nga viti 2011 Kosova është me Serbinë në një proces dialogu, të cilin e drejton Bashkimi Evropian. Përveç disa marrëveshjeve teknike të arritura, nuk ka marrëveshje përfundimtare politike për njohje reciproke. A është koha që Amerika ta marrë drejtimin e procesit?
John Bolton: Me gjithë respektin e duhur për miqtë tanë në Evropë, udhëheqja e tyre nuk ka ndihmuar ende që të ketë një përfundim. Dhe përsëri, nuk po e nënvlerësoj se sa e vështirë është zgjidhja e kësaj mosmarrëveshjeje. Por, kur isha në Shtëpinë e Bardhë, mendova se me pjesëmarrjen e njerëzve si Tony Blair, të cilët inkurajuan mundësinë që Serbia dhe Kosova të gjenin një mënyrë për ta zgjidhur atë, sigurisht që isha i përgatitur të shihja Shtetet e Bashkuara të përfshira.
Nuk mendoj se duhet ta lëmë plotësisht në duart e Bashkimit Evropian kur bëhet fjalë për një të ardhme që përfshin, padyshim, njerëzit, Ballkanin, por edhe interesin e ShBA-së për sigurinë në Evropë si dhe në Bashkimin Evropian.
Zgjerimi I NATO-s a është përgjigja e duhur që Perëndimi duhet të japë për shtimin e sigurisë në botë? Pas vendimit për anëtarësim të Finlandës dhe Suedisë, edhe Kosova ka paralajmëruar përgatitjen e aplikimit. Sa është e mundshme që Kosova tash ta plotësojë këtë aspiratë të vjetër?
John Bolton: Mendoj se është një gjë e mirë të përgatitësh aplikacionin. Unë mendoj se ne duhet të shikojmë vendet në Evropë që ende nuk i janë bashkangjitur NATO-s si anëtarë të mundshëm. Ishte padyshim një vendim i momentumit si në Finlandë ashtu edhe në Suedi për të hequr dorë jo vetëm nga neutraliteti pas Luftës së Dytë Botërore, por edhe nga politikat e ngecura gjatë për t’u bashkuar me NATO-n.
Ato e bënë këtë sepse arritën në përfundimin se e vetmja perspektivë reale për paqen ishte të kishin kufijtë e NATO-s përreth tyre. Dhe unë mendoj se në shtetet e mbetura në Evropë që nuk janë anëtarësuar për një arsye apo një tjetër, kjo duhet të jetë një nxitje për t’u përpjekur për të përmbushur parakushtet për anëtarësim në NATO. Dhe kjo do të thotë, ndoshta më e rëndësishmja, të qenit në paqe me fqinjët e tyre.
Ky është problemi që u krijua për Ukrainën. Sinqerisht. Në vitin 2008, presidenti George Ë. Bush propozoi sjelljen e Ukrainës dhe Gjeorgjisë në një rrugë të përshpejtuar drejt anëtarësimit në NATO. Franca dhe Gjermania thanë jo. Dhe Ukraina dhe Gjeorgjia nuk iu bashkëngjit kurrë NATO-s. Katër muaj më vonë, në gusht të vitit 2008, rusët pushtuan Gjeorgjinë dhe në vitin 2014 pushtuan Ukrainën. Kjo nuk është ajo që ne duam të shohim të ndodhë diku tjetër. Kështu që unë mendoj se anëtarësimi në NATO është një objektiv legjitim. Dhe unë gjithashtu mendoj se të menduarit për përfitimet nga anëtarësimi në NATO mund t’i ndihmojë ato që janë jashtë NATO-s të kapërcejnë disa nga dallimet e tyre të mbetura.
Presidenti amerikan, Joe Biden, e njeh mjaft mirë Ballkanin. Mund të ishte humbje e një mundësie nëse Kosova dhe Serbia nuk arrijnë marrëveshje gjatë administratës së tij?
John Bolton: Nëse zgjidhja e këtyre dallimeve të vazhdueshme mund të arrihet gjatë administratës së Bidenit, mendoj se kjo është në avantazhin e të gjithëve. Unë sigurisht shpresoja që ne do të jemi në gjendje ta bëjmë atë gjatë administratës së Trump. Nuk ndodhi.
Por kjo nuk është një çështje politike për Shtetet e Bashkuara, jo në të vërtetë. Është një çështje se si të arrihen kushtet më të favorshme për paqen dhe stabilitetin në Evropë. Dhe mendoj se të dyja partitë politike këtu do të mbështesnin një marrëveshje që vetë palët do të ishin në gjendje ta arrinin.
Ju keni punuar me Richard Grenell. Ai vazhdimisht shkruan kundër kryeministrit aktual të Kosovës, Albin Kurtin. Për të, analisti Dushan Janjiq ka thënë se paguhet nga Serbia për të lobuar për interesat e saj. Sa mund të qëndrojë kjo?
John Bolton: Nuk e di se nga po i merr të ardhurat ai. Unë nuk marr para nga asnjë burim i huaj. Nuk është thjesht një gjë e sigurt dhe e kujdesshme që dikush si unë ta bëjë një gjë të tillë. Unë mendoj se ka shumë njerëz në Shtetet e Bashkuara që shpresojnë në mënyrë legjitime se mund të luajnë një rol mes palëve, nëse u përshtatet palëve të na kërkojnë të përpiqemi dhe të gjejmë mënyra për të kapërcyer dallimet dhe për të arritur në një zgjidhje të kënaqshme reciproke.
Këtu nuk ka asnjë zgjidhje të imponuar që do të funksionojë dhe askush nga jashtë nuk mund të dëshirojë paqe më shumë se vetë palët. Kështu që unë mendoj se shumë njerëz këtu, qoftë qytetarë, apo që janë në qeveri, do të donin të bënin atë që mundnin për të ndihmuar, dhe ne presim të dëgjojmë nga njerëzit e Ballkanit.
Por si e shihni qasjen e Grenell?
John Bolton: Nuk mendoj se ndihmon të kritikosh në publik liderët politikë të cilësdo palë në mosmarrëveshje. Mund të ketë arsye taktike për ta bërë këtë, por fakti është se të dyja palët duhet të bien dakord për të arritur marrëveshje. Kjo është mënyra se si funksionon.
Pra, qasja ime diplomatike është gjithmonë të shoh se çfarë mund të bëhet pa komentuar publikisht, përveç nëse ka ndonjë qëllim legjitim për t’i shërbyer. Por kritika personale nuk mendoj se e ndihmon procesin për askënd./KlanKosova.tv/
