Në një moment vendimtar, Donald Trump po e detyron botën të ballafaqohet me pyetje thelbësore me të cilat me të vërtetë nuk duhet të pyetet: A mund t’i besohet atij? Dhe, më shumë se kaq, mund të besohet Amerika? Kërcënimet e tij për t’u larguar nga marrëveshja bërthamore me Iranin po dëmtojnë kredibilitetin e Amerikës si një partner negociator dhe dobëson aftësinë e Amerikës për të udhëhequr botën e lirë siç ka bërë për 70 vjet.Në nxitimin e tij për të shkatërruar arritjet e Presidentit Obama, Trump u tërhoq nga marrëveshja tregtare e Partneritetit Trans-Pacifik prej 12 vendeve, duke e lënë Kinën me një dorë më të lirë për të vendosur rregulla tregtare në Azi; braktisi Marrëveshjen e Parisit të firmosur me 195 vende për të trajtuar ndryshimet klimatike; dhe mbolli dyshime të mëdha për angazhimin e tij ndaj NATO-s, aleancës që ka mbajtur paqen në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore.
Tani, zoti Trump po kërcënon të anuloi marrëveshjen bërthamore të vitit 2015, e cila imponoi kufizime të rrepta ndaj programit bërthamor të Iranit në këmbim të heqjes së sanksioneve ndërkombëtare. Ai ka lënë të kuptohet se muajin e ardhshëm ai nuk do të konfirmojë se Irani po përmbush zotimet e veta, edhe pse kreu i Komandës Strategjike Amerikane sapo kishte konfirmuar këtë gjë. Certifikimi kërkohet çdo 90 ditë; një dështim për ta siguruar atë mund të çojë në ri-vendosjen e sanksioneve amerikane dhe të anulonte marrëveshjen.
Ndoshta pasoja më e menjëhershme e renegimit të marrëveshjes me Iranin, është se ajo do ta bënte edhe më të vështirë, nëse jo të pamundur, për presidentin që të negociojë një zgjidhje paqësore të krizës mbi programin e armëve bërthamore të Koresë së Veriut. Udhëheqësi i Veriut, Kim Jong-un, është i çuditshëm dhe i frikshëm, por diçka e tillë do të eliminonte çdo besim e z. Kim që z. Trump do të ruante fjalën e tij.
Një zgjedhje e tillë e pamatur mbi marrëveshjen e Iranit do ta çlironte gjithashtu Iranin për të rifilluar aktivitetet e papërcaktuara bërthamore dhe përbën një shuplakë në fytyrë ndaj fuqive të mëdha – Britania, Franca, Gjermania, Rusia dhe Kina – që punuan me Shtetet e Bashkuara dhe Iranin për dy vjet duke negociuar dhe zbatuar marrëveshjen. Këto kombe tani po përpiqen me forcë të bindin zotin Trump që të qëndrojë në angazhimin e Amerikës.
Do të ishte një gjë nëse Irani do të kishte shkelur marrëveshjen, por Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike, e cila monitoron programin bërthamor 24/7, ka konfirmuar vazhdimisht përputhjen e Iranit. Z. Trump as që u shqetësua që të përpiqej të jepte prova kundër Iranit, kur ai e sulmoi atë gjatë një fjalimi në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara javën e kaluar.
Një pyetje pa përgjigje është nëse Shtetet e Bashkuara do të shkelin ligjin ndërkombëtar nëse do të rivendosin sanksione mbi Iranin pa shkak ose ndryshe e dëmtojnë marrëveshjen. Në Shtetet e Bashkuara, shumica e marrëveshjeve ndërkombëtare detyruese ligjore marrin formën e traktateve, të cilat kërkojnë miratimin nga dy të tretat e Senatit si dhe marrëveshjet ekzekutive, të cilat hyjnë në degën ekzekutive dhe nuk kërkojnë veprim të Senatit. Marrëveshja e Iranit është një angazhim politik që nuk është ligjërisht i detyrueshëm, megjithëse disa ekspertë besojnë se Shtetet e Bashkuara kanë detyrimin për t’u pajtuar që kur marrëveshja është kodifikuar në një rezolutë të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara.
Ndërkohë që paraardhësit republikanë dhe demokratë të zotit Trump shpesh ndoqën politika të brendshme në mënyrë të konsiderueshme të ndryshme, në tërësi politikat e tyre të jashtme nuk ndryshuan rrënjësisht nga administrata në administratë. Dhe për arsye të mirë: Amerika dhe udhëheqësit e saj, pavarësisht nga dështimet e tyre, kanë marrë seriozisht përgjegjësitë e tyre ndërkombëtare dhe kanë gjetur vlerë dhe siguri në respektimin e ligjeve, detyrimeve ligjore dhe angazhimeve politike që sigurojnë aleatët, kufizojnë armiqtë, avancojnë stabilitetin dhe promovojnë demokracinë dhe të drejtat e njeriut.
Nëse ai heq dorë nga angazhimet e mëparshme pa arsye, zoti Trump mund të realizojë që udhëheqësit e botës do të fillojnë të pyesin veten nëse pasuesit e tij do të trajtojnë marrëveshjet e tij në mënyrë më indiferente sa po i trajton ai ato të paraardhësit e tij.
Çështja nuk është se presidentët ndonjëherë nuk heqin dorë nga marrëveshjet e paraardhësve. Në vitin 2002, Presidenti Xhorxh W. Bush braktisi Traktatin anti-balistik të raketave të 1972. Ndërsa ky ishte një veprim i pamatur që ngurtësoi dyshimet ruse për Perëndimin, zoti Bush nuk po vepronte me kapriçio. Ai mbështetej në klauzolën e rënë dakord të marrëveshjes dhe kishte një strategji për përmirësimin e marrëdhënieve me Rusinë duke shkuar përpara.
Presidenti Ronald Reagan e quajti Traktatin e Kontrollit të Armëve SALT II “me të meta fatale”, por ai gjeti një mënyrë për të jetuar me të si pjesë e një strategjie që përdorte ndërtimin e armëve për të ushtruar presion ndaj sovjetikëve.
Një qëndrim i zjarrtë ndaj Iranit është vetëm një pjesë e politikës së jashtme jokoherente dhe jokonsistente që zoti Trump i përshkroi Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara. Ai e ngriti “sovranitetin” si parimin e tij drejtues për marrëdhëniet ndërkombëtare dhe e përdori atë si një arsyetim për kërcënimin ndaj Iranit, Koresë së Veriut dhe Venezuelës, pastaj trajtoi rrahjet e fëmijëve në Rusi – e cila jo vetëm ka pushtuar territor nga Ukraina, por gjithashtu ka kërkuar të minojë sovranitetin e vet – dhe Kinën, e cila i ka zgjeruar pretendimet territoriale në Detin e Kinës Jugore.
Duke pasur parasysh standardin që z. Trump po vendos për ndryshimet e politikës së jashtme, vendimet e tij mund të përmbysen përfundimisht nga pasardhësi i tij. Por dëmtimi i imazhit të Amerikës si një partner i besueshëm nuk do të riparohet aq lehtësisht./The New York Times – Lexo.al/
