Mendoni atë që është për momentin vetëm një pyetje krejtësisht hipotetike: Çfarë mund të bëjë sekretari i mbrojtjes Jim Mattis nëse ai merr një urdhër nga Presidenti Trump për të nisur një sulm bërthamor mbi Korenë e Veriut për hakmarrje, për shembull, për një provë me bombë me hidrogjen që kishte shkuar keq?
Sigurisht, Mattis mund të përpiqet të bind presidentin të anulloj sulmin, nëse ai mendon se ky veprim është i pamatur. Ai mund të kërkonte kohë për t’u përgatitur për rastet e paparashikuara ose për të mbledhur informacione. Ai mundet, madje, të argumentojë se ky veprim ka pasoja ligjore, sepse mund të shkaktojë viktima joproporcionale civile në Korenë Veriore dhe Jugore dhe në këtë mënyrë të shkelen ligjet e luftës.
Megjithatë, në fund, ekspertët ligjorë argumentojnë se Mattis do të duhej të ndiqte urdhrat e komandantit të tij në krye. Kështu funksionon sistemi ynë. Nëse përpjekjet e Mattisit për të bindur presidentin dështonin, ai mund të jepte dorëheqjen. Por nëse ai qëndronte në detyrë dhe refuzonte një urdhër ligjor të ligjshëm, ai mund t’u shkarkonte.
“Pikëpamja e presidentit, dhe çfarëdo urdhëresh rrjedhin nga ajo pikëpamje, vendosin fatin e gjërave,” shkroi Jack Goldsmith, një profesor i Universitetit të Harvardit dhe një autoritet i respektuar gjerësisht mbi ligjin e sigurisë kombëtare, në një postim të fundit në blogun e Lawfare. (Studentja e drejtësisë së Harvardit Sarah Grant, bashkë-shkruajti postimin).
Por shikoni më nga afër nëse shqetësoheni se vendimet impulsive të Trump mund të çojnë anijen e shtetit drejt shkëmbinjve. Hulumtimi zbulon disa raste interesante kur një tjetër president i çrregullt, Richard Nixon, u kontrollua nga vartësit e tij.
Le të fillojmë me një konfrontim pak të njohur që përfshin, përsëri, Korenë e Veriut. Më 14 prill 1969, luftëtarët e Koresë së Veriut hodhën poshtë një aeroplan të zbulimit të marinës EC-121 mbi ujërat ndërkombëtare, duke vrarë të gjithë 31 anëtarët e ekuipazhit. Nixon donte të hakmerret ushtarakisht, ashtu siç edhe këshilltari i tij i sigurisë kombëtare, Henry Kissinger. Por Sekretari i Mbrojtjes Melvin Laird ishte i kujdesshëm, duke pasur frikë se Shtetet e Bashkuara nuk ishin gati për pasojat që mund të vinin.
Pra, Laird ngadalësoi procesin. Ai vonoi veprimin. Ai paraqiti studime. Ai ndaloi fluturimet e mbikqyrjes shtesë të nevojshme për të mbledhur informacione para një sulmi. Duke cituar një studim të logjistikës të Pentagonit, ai i tha Nixonit se dyshonte “nëse kemi aftësinë tani për të trajtuar një konfrontim të madh në Kore”.
Dhe Laird mbizotëroi. Sulmi hakmarrës i Nixon nuk ndodhi kurrë. Duke lexuar memorjet nga Richard Hunt, i botuar nga Zyra Historike e Sekretarit të Mbrojtjes, duket se Laird realizoi një rast klasik të pengesave burokratike.
Nixon mund të bënte deklarata të ashpra dhe të paqarta, ashtu si Trump. Në gusht të vitit 1969, terroristët rrëmbyen një fluturim të TWA dhe fluturuan në aeroplan në Damask, Siri. Sipas Evan Thomas të “Being Nixon”, presidenti mori lajmin ndërsa ai po pinte kokteje në San Clemente, Kaliforni.
“Bombardoni aeroportin”, urdhëroi Nixon. Këtë herë, Kissinger ishte i kujdesshëm. Thomas citon se ai vendosi “t’i japë presidentit mundësinë për të pasur mendime të dyta”. Kissinger ngadalësoi lëvizjen e transportuesve të avionëve në Mesdheun lindor. Laird ishte gjithashtu i kujdesshëm. Ai planifikoi të përdorte “vonesat e motit” për të ndalur transportuesit edhe më shumë.
Të nesërmen në mëngjes, ndërsa u informuan për lëvizjen e transportuesit, Nixon i kërkoi Kissingerit nëse kishte ndodhur “diçka tjetër”. Kissinger tha: “Jo,” dhe Nixoni u përgjigj: “Mirë.” Kissinger më vonë shkroi se “kurrë nuk dëgjoi ndonjë fjalë për bombardimin e Damaskut”.
Një shembull i fundit i shfryrjes së dëshirës për hakmarrje presidenciale vjen nga Jeffrey H. Smith, një ish këshilltar i përgjithshëm i CIA-s, i cili gjatë epokës Nixon ishte një avokat i ri i ushtrisë. Smith kujtoi në një postim të kohëve të fundit për “Just Security” se në vitin 1974, pak ditë para dorëheqjes së Nixonit, iu shfaq një mesazh nga kryetari i Shefave të Shtabit të Përbashkët për komandantët vartës, duke këshilluar që nëse ata kishin marrë ndonjë urdhër të Shtëpisë së Bardhë “për të përdorur forcën”, ata duhet ta konfirmonin atë së pari me kryetarin ose sekretarin e mbrojtjes.
Thomas shpjegon në librin e tij: “Të shqetësuar se presidenti mund të bëjë diçka të dëshpëruar, Sekretari i Mbrojtjes James Schlesinger kaloi fjalën se të gjitha urdhrat nga Shtëpia e Bardhë për trupat duhet të kalojnë përmes tij.” Schlesinger më vonë pretendoi se ai vetëm donte të përforconte zinxhirin e komandës. Ky episod është hulumtuar gjithashtu nga Garrett Graff të Politico.
Çfarë mund të bënte Mattis-i ynë imagjinar nëse ai provonte metoda të ngjashme të parandalimit, por presidenti akoma donte të lëshonte atë që Mattis dhe komandantët e tij e konsideronin si një sulm të pamatur?
Epo, ka një ilaç për këtë në Kushtetutën tonë. Amendamenti i 25-të parashikon që nënkryetari dhe shumica e zyrtarëve të Kabinetit mund të informojnë Kongresin se presidenti nuk është në gjendje të “kryejë kompetencat dhe detyrat” e zyrës së tij. Nënpresidenti do të merrte përsipër detyrën, përveç nëse më shumë se një e treta e Dhomës së Përfaqësuesve dhe Senatit mbështesnin presidentin.
Por mos harroni, kjo është e gjitha hipotetike. Siç tregimet mbi Nixon tregojnë, madje edhe presidentët më të zjarrtë zakonisht përfundojnë duke dëgjuar këshillat e Pentagonit.
/The Washington Post – Lexo.al
