Veprimet e përhershme të presidentit serb Aleksandar Vuçiq me qëllim të destabilizimit të rajonit përmes projektit Bota Serbe, e modeluar sipas Botës Ruse të Putin, ndërhyrjes së hapur në punët e brendshme të Bosnjës, duke shkelur standardet e përcaktuara nga Dejtoni dhe Mali i Zi, nga pengimi flagrant i proceseve demokratike që pothuajse çuan në konflikte civile në vend, dhe mungesën e iniciativës për mosbashkëpunimin me komunitetin ndërkombëtar në rastin e hetimit të sulmit terrorist në Banjska të Kosovës, tronditi besimin e BE-së se Vuçiq mund të miratonte përfundimisht agjendën evropiane dhe të bënte një largim përfundimtar nga idetë dhe politikat retrograde, shkruajnë mediat kroate.
Megjithatë, përkundër sa më sipër, institucionet evropiane pritën me durim me një reagim më të ashpër. Politika ambivalente e Vuçiqit ndaj luftës në Ukrainë, mos vendosja e sanksioneve kundër Federatës Ruse, e cila është në kundërshtim të drejtpërdrejtë me detyrimet e vendeve kandidate për anëtarësim në BE (harmonizimi i tyre me politikën e jashtme të BE-së) dhe përfundimi i çështjeve të dyshimta. marrëveshjet ushtarake me partnerët kinezë vetëm sa e rritën mosbesimin dhe pakënaqësinë.
Për komunitetin diplomatik-inteligjent perëndimor u bë e qartë se Vuçiq, pavarësisht nga shfrytëzimi i përfitimeve nga marrëdhënia e partneritetit me BE-në dhe SHBA, nuk e ka ndërmend të braktisë idenë e shtetit të madh dhe autoritarizmit.
Pika e kthesës që i shërbeu patjetër institucioneve të BE-së për të bërë publikisht akuza të hapura kundër sundimit të Vuçiq ishte parlamenti, dhe veçanërisht. zgjedhjet lokale të mbajtura në Beograd, në mes të dhjetorit 2023, rikujtojnë mediat kroate.
Një gamë e gjerë e parregullsive të dukshme, dëshmi materiale në formë të incizimeve dhe audio-incizimeve të vjedhjeve zgjedhore, të cilat janë paraqitur nga partitë opozitare serbe dhe organizatat kredibile të sektorit civil, migrimi masiv i votuesve të sjellë në qendrat e votimit në Beograd nga pjesët e tjera. të Serbisë dhe vendeve fqinje, entiteti Republika Serbe, provokoi protesta të opozitës dhe në fund një reagim të ashpër nga Parlamenti Evropian.
Konkretisht, më 8 shkurt të këtij viti, Parlamenti Evropian miratoi një rezolutë me të cilën i kërkon BE-së të pezullojë financimin e Serbisë nëse autoritetet serbe nuk i zbatojnë rekomandimet e saj zgjedhore dhe nëse zbulohet se kanë bërë mashtrime zgjedhore.
Në rezolutën e miratuar me 461 vota pro, 53 kundër dhe 43 abstenime më 8 shkurt të këtij viti, Parlamenti Evropian thekson se zgjedhjet e mbajtura më 17 dhjetor 2023 në Serbi janë shënuar me të meta të shumta procedurale. Ndër to vihet në dukje “zbatimi i paqëndrueshëm i masave mbrojtëse gjatë votimit dhe numërimit të votave, rastet e shpeshta të mbipopullimit, cenimi i fshehtësisë së votimit dhe raste të shumta të votimit në grup”.
Gjithashtu, përfaqësuesit në Parlamentin Evropian theksojnë mungesën e një reagimi institucional ndaj dyshimeve serioze se partia e presidentit Vuçiq është përfshirë në manipulime dhe abuzime zgjedhore, gjë që sipas tyre “pasqyron mosndëshkimin dhe siguron vazhdimin e kësaj praktike në të ardhmen”.
PE dënon mungesën e rezultateve në ndjekjen penale dhe sanksionimin e shkeljeve zgjedhore, duke përfshirë akuzat e rënda për manipulim të paligjshëm të listës së votuesve dhe të drejtave të votimit, presionit dhe frikësimit të qytetarëve dhe kandidatëve për zgjedhje, rastet e korrupsionit, falsifikimit të nënshkrimeve të qytetarëve, klientelizëm dhe keqpërdorim të paligjshëm e të paligjshëm të të dhënave personale të qytetarëve”.
Eurodeputetët vlerësojnë shprehimisht dhe ashpër se gjatë dekadës së fundit, e cila u shënua nga qeverisja Vuçiq, ka pasur një erozion të përhershëm të lirisë së medias në Serbi. Gazetarët e pavarur dhe shtëpitë mediatike që kanë qëndrim kritik ndaj elitës në pushtet i nënshtrohen presioneve dhe kërcënimeve të vazhdueshme. Ajo nuk përmbahet as nga sulmet fizike ndaj gazetarëve dhe intelektualëve të tjerë kritikë, gjë që ngushton lirinë e shprehjes dhe informimit si një nga të drejtat themelore të njeriut.
Në këtë kontekst, PE në rezolutë dënoi ashpër mungesën e pluralizmit mediatik gjatë fushatës parazgjedhore në Serbi. Shumica e mediave të regjimit (elektronike me frekuenca kombëtare dhe tabloid, media e shkruar) përbënin një makinë propagande për dezinformimin e publikut dhe “mbulim të bollshëm jo etik dhe të njëanshëm mediatik në favor të partisë në pushtet dhe presidentit Vuçiq”.
Në fund, eurodeputetët theksojnë se negociatat e anëtarësimit me Serbinë duhet të përparojnë vetëm nëse vendi bën përparim të rëndësishëm në reformat që lidhen me agjendën evropiane, duke përfshirë zbatimin e plotë të rekomandimeve zgjedhore të Komisionit të Venecias dhe Zyrës për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR).
“Nëse autoritetet serbe nuk janë të gatshme të zbatojnë rekomandimet kryesore zgjedhore ose nëse rezultatet e hetimit tregojnë se autoritetet serbe ishin të përfshira drejtpërdrejt në mashtrimin e votuesve, eurodeputetët po bëjnë thirrje për pezullimin e financimit të Serbisë nga Bashkimi Evropian për shkak të shkeljeve serioze të sundimi i ligjit në lidhje me procesin e fundit zgjedhor.mbahen zgjedhjet parlamentare dhe lokale.”
Çfarë do të thotë pezullimi i financimit të BE-së për Serbinë?
Lidhjet ekonomike ndërmjet Serbisë dhe BE-së janë të një natyre substanciale, që do të thotë se është e një rëndësie vendimtare për qeverinë e Vuçiq të shmangë një konfrontim direkt me bllokun dhe të vazhdojë procesin integrues. Sipas Eurostat-it, në vitin 2021 BE ishte partneri më i madh tregtar i Beogradit zyrtar, ku tregtia me BE-në përbënte 60 për qind të tregtisë totale të Serbisë.
Sipas statistikave të mësipërme, Serbia ka eksportuar mallra me vlerë 11.2 miliardë euro në BE dhe ka importuar 21.8 miliardë, gjë që ka rezultuar në një deficit tregtar. Ky është një tregues domethënës se sa ekonomia e Serbisë mbështetet në tregun e BE-së. Dhe jo vetëm kaq. BE shërben si një burim kyç i investimeve të huaja direkte (IHD) për Serbinë. Gjatë viteve 2022 dhe 2023, kompanitë nga BE-ja investuan ndjeshëm në Serbi, duke inkurajuar rritjen ekonomike, krijimin e vendeve të punës dhe transferimin e teknologjisë.
Përpjekja e Vuçiqit për t’u ulur në dy karrige
Vuçiq, me mbështetjen e makinës propagandistike, u përpoq të paraqitej para audiencës së brendshme si një “strateg i madh” që balancon Lindjen dhe Perëndimin duke nisur negociatat me autoritetet kineze për bashkëpunimin ekonomik dhe ushtarak.
Pas përfundimit të Marrëveshjes për Tregti të Lirë ndërmjet Serbisë dhe Kinës (MTL), pala kineze vitin e kaluar zuri vendin e dytë për sa i përket vlerës së investimeve të huaja direkte (IHD) në Serbi.
Në fakt, qëllimi i vërtetë i autokratit të Beogradit ishte t’u tregonte krijuesve të agjendave të huaja në Bruksel se Serbia ka një alternativë të prekshme dhe të besueshme ndaj BE-së. Para Kinës, këtë rol e ka luajtur Federata Ruse përmes investimeve të paqarta në infrastrukturën energjetike dhe transportuese dhe lidhjet politike të bazuara kryesisht në qëndrimin e Rusisë për pavarësinë e Kosovës, pra bllokimin e pranimit të saj në anëtarësimin e plotë në Kombet e Bashkuara.
Ndërprerja e marrëdhënieve do të ishte një fatkeqësi për ekonominë serbe
Megjithatë, ndërprerja e mundshme e lidhjeve ekonomike të Serbisë me BE-në do të kishte pasoja katastrofike të gjera për ekonominë serbe, të shprehura, mbi të gjitha, përmes shkëputjes së saj nga pikat financiare globale, gjë që do të kushtëzonte huamarrjen e sektorit financiar me norma më të larta interesi. në tregjet financiare ndërkombëtare. Kjo do të rëndonte më tej borxhin e madh publik, i cili tashmë po kërcënon seriozisht funksionimin normal të shtetit.
Në skenarin ekstrem të një ndërprerjeje të plotë të marrëdhënieve me BE-në, Serbia do të humbiste qasjen në asistencën kryesore financiare dhe mbështetjen teknike në programet socio-ekonomike, projektet e infrastrukturës dhe projektet që lidhen me modernizimin dhe ndërtimin e institucioneve. Pra, bëhet fjalë për instrumentet e asistencës para anëtarësimit ose fondet IPA të BE-së.
Në fushën e tregtisë, rivendosja e barrierave doganore dhe pengesave rregullatore do të rezultonte në reduktimin e qasjes në tregjet evropiane, gjë që do të çonte më tej në degradimin e ekonomisë së orientuar drejt eksportit të Serbisë, qoftë industri apo bujqësi. Është e rëndësishme të theksohet se nga viti 2003, duke përfunduar në 2022, Serbia ka marrë mbi 3.6 miliardë euro të parimbursuara ose të “dhuruara” nga BE-ja përmes programeve të ndryshme, në ndryshim nga fondet e marra, për shembull, nga Kina ku rreth kredi klasike.
Përsëritja e zgjedhjeve në Beograd
Presidenti i Serbisë, i vetëdijshëm për sa më sipër, pas rezolutës së Parlamentit Evropian, vendosi në momentin e fundit të mbajë zgjedhje të reja në Beograd, duke refuzuar ende të pranojë vjedhjen elektorale dhe ta hetojë atë në mënyrë objektive dhe të paanshme.
Për ta bërë më të qartë këtë manovër të presidentit serb, duhet theksuar se ndërkohë Marko Gjuriq, ish-ambasadori i Serbisë në SHBA dhe bashkëpunëtori më i afërt i Vuçiq, është fotografuar me Milan Radoiçiq dhe fotoja e përbashkët është publikuar në internet. Radoiçiq, gjithashtu një bashkëpunëtor i ngushtë i presidentit serb, kërkohet nga Interpoli dhe gjithashtu është nën sanksione nga Shtetet e Bashkuara për sulmin në Banjska të Kosovës, në shtator të vitit të kaluar. Pra, Vuçiq vazhdon aty ku e la pa dyshim.
Kthesa e dukshme në qasjen e institucioneve dhe zyrtarëve perëndimor ndaj veprimeve të Vuçiq në rajon mund të sjellë rezultate pozitive vetëm nëse është gjithëpërfshirëse, përndryshe, është e vështirë të pritet që zgjidhjet ad-hoc, edhe sikur të ishin rezoluta të Parlamentit Evropian, të ndryshojnë qëndrimet e ndërtuara gjatë një serie të gjatë vitesh mbi matrica politiko-ideologjike retrograde dhe destruktive. Bëhet fjalë për të njëjtat matrica veprimi që e shohin perspektivën e rajonit në një pozicion diametralisht të kundërt nga ai që rrjedh nga përcaktuesit e tij historikë dhe natyrorë.
