Aleanca transatlantike – e cila për dekada me radhë ka mbështetur stabilitetin global, demokracinë e fortifikuar dhe ka mbrojtur Perëndimin siç e njohim ne – është nën një sforcim të madh dhe rrezikon të rrëzohet. Presidenti i SHBA-së, Donald Trump – i cili vazhdimisht ka sfiduar në mënyrë të përsëritur aleancat tradicionale të Amerikës, përfshirë duke sulmuar NATO-n – padyshim që mban një përgjegjësi të madhe për këtë përkeqësim. Por Europa, nëpërmjet mosveprimit të saj, ka kontribuar gjithashtu në këtë gjendje dhe tani duhet të kontribuojë në ndreqjen e saj.
Mungesa e fuqisë nga ana e Perëndimit, pa dyshim, është rezultat i sfidave të vazhdueshme dhe të pazgjidhura të qeverisjes ekonomike të krijuara nga globalizimi. Këto sfida janë sidomos akute në Bashkimin Europian, ku paraliza politike ka penguar qeveritë që të zbatojnë plotësisht reformat e nevojshme për të kapërcyer krizën financiare që filloi një dekadë më parë.
Liderët europianë pajtohen se struktura aktuale institucionale e eurozonës ka të meta dhe se ata e dinë se çfarë duhet bërë. Por ata mbeten të rrënuar nga inercia, të imobilizuar nga konservatorizmi dhe të shqetësuar nga politika e brendshme, me shumë liderë që e lejojnë veten të merren peng nga euroskepticizmi populist. Si rezultat, ata nuk kanë arritur të ndërmarrin hapat e nevojshëm për të siguruar stabilitetin afatgjatë të BE-së, përfshirë një bashkim të plotë bankar për të ndalur financimet e Europës dhe një sistem të mirëfilltë të qeverisjes ekonomike në mbarë BE-në.
Mungesa e një presidenti bindës amerikan, i cili është i gatshëm dhe i aftë ta inkurajojë BE-në që të bëjë përparim të mëtejshëm drejt integrimit, nuk i ndihmon këto çështje. Por liderët europianë duhet të marrin përsipër përgjegjësinë për rigjallërimin e tyre dhe të ndërmarrin masa për të shpëtuar Bashkimin.
Lajm i mirë është se mbështetja popullore për BE-në është përmirësuar ndjeshëm që nga votimi për largimin e Mbretërisë së Bashkuar në qershor 2016, duke krijuar një dritare mundësie për të ofruar reforma kuptimplota. Por dritarja nuk do të qëndrojë e hapur për shumë kohë. Dhe, deri më tani, liderët e BE-së nuk kanë arritur ta përdorin mbështetjen e rinovuar për projektin europian për të argumentuar për ndryshim.
Kjo nuk do të thotë se nuk po ndërmerren hapa pozitivë. Në ndryshim me proteksionizmin injorant të Trumpit, BE ka vazhduar të avancojë tregtinë e lirë, duke përfunduar marrëveshje tregtare me Kanadanë dhe Japoninë dhe duke hapur negociata me Australinë, bllokun Mercosur të Amerikës Latine dhe Zelandën e Re.
Duke pasur parasysh potencialin e marrëveshjeve tregtare europiane për të ndihmuar në sigurimin e një qasjeje më progresive ndaj globalizimit, përpjekje të tilla duhet të intensifikohen. Por fokusi duhet të zhvendoset nga tregtia e lirë tek tregtia e drejtë. Dhe liderët e Europës duhet të bëjnë një punë më të mirë duke komunikuar përfitimet e mundshme të vendosjes së rregullit të BE-së në tregtinë globale tek ata që përfitojnë prej tij.
E njëjta gjë vlen edhe për fusha të tjera ku BE po tregon një lidership të vlefshëm. Për shembull, Komisioni Europian po udhëheq rrugën në përmirësimin e abuzimit të hapjes së llogarisë kapitale – sidomos duke zmbrapsur shmangien e taksave nga kompanitë shumëkombëshe brenda BE-së dhe gjetkë.
Liderët europianë duhet të tregojnë përpjekje të tilla. Pak më shumë se një vit pasi Panama Papers nënvizoi shtrirjen e evazionit fiskal nga të pasurit e botës, publikimi i të ashtuquajturave Paradise Papers i ka ekspozuar përsëri ata – përfshirë shumë nga kabineti i Trumpit – të cilët kanë derdhur sasi të mëdha parash në parajsat offshore të taksave. Tani është koha që BE-ja të zhvillojë një regjistër publik të pronarëve përfitues të trusteve, duke dyfishuar përpjekjet e saj për reforma globale.
Një tjetër hap pozitiv nga BE-ja, që pritet në Samitin Social të Goteborgut të këtij muaji, është miratimi i Shtyllës Europiane të të Drejtave Sociale nga Këshilli Europian, Komisioni Europian dhe Parlamenti Europian. Shtylla fokusohet në sigurimin e mundësive të barabarta dhe qasjen në tregun e punës, kushtet e drejta të punës, si dhe mbrojtjen dhe përfshirjen sociale. Edhe këtu, përpjekjet e tilla – të cilat hedhin poshtë pretendimet se BE-ja nuk është asgjë më shumë sesa një klub elitash kapitaliste neoliberale – duhet të publikohen në mënyrë më efikase.
Nëse BE-ja nuk arrin të kapë momentin për të zbatuar reforma efikase, trendet politike mendjengushta brenda bllokut mund të rifreskohen, sidomos nëse vendet anëtare që tashmë janë duke lëvizur në këtë drejtim – përkatësisht Polonia dhe Hungaria – lejohen të vazhdojnë rrugën e tyre aktuale. Dhe, përtej kufijve të BE-së, liderët e bllokut duhet të lëvizin shpejt për t’i ofruar Turqisë, ku presidenti Recep Tayyip Erdogan ka përqendruar fuqinë politike në duart e veta, një marrëdhënie të re e cila nuk bazohet në pranimin eventual në BE.
Evropa nuk ka zgjidhje tjetër përveçse të veprojë. Pothuajse çdo ditë, dalin dëshmi të reja që Trump mbetet e angazhuar ndaj qasjes së tij “Amerika e para”, e cila heq dorë nga roli tradicional i SHBA-së si mbrojtëse kryesore e botës në demokracinë liberale. Populistët e krahut të djathtë dhe regjimet autoritare – në Europë dhe në vende të tjera – do të vazhdojnë të kërkojnë të shfrytëzojnë vakumin e lidershipit global. E vetmja mënyrë për të mbrojtur rendin e botës liberale është që fuqitë e tjera – duke filluar me BE-në – ta zëvendësojnë.
Liderët botërorë duhet t’i rezistojnë presionit të tribalizmit politik afatshkurtër dhe të përballen me sfidat gjeopolitike dhe ekonomike që i presin. Populistët dhe protektorët në të djathtë dhe në të majtë në mënyrë të pashmangshme nuk do të arrijnë të përmbajnë premtimet e tyre të thjeshta. Por forcat qendrore dhe progresive në Europë dhe gjetkë duhet të jenë gati.
/Project Syndicate
