“Nëse Mali i Zi nuk i largon shpejt nga pushteti ekzekutiv aktorët që janë aty për të bllokuar evropianizimin e Malit të Zi, problemi do të hapet në mënyrë të pakëndshme edhe për Malin e Zi edhe për Komisionin Evropian”, thotë analisti i mirënjohur kroat dhe kolumnisti i rregullt në “Al Jazeera Balkans”, Davor Gjenero për RTK.
Raporti i Komisionit Evropian për Malin e Zi për vitin 2024, i cili u prezantua në fillim të këtij muaji, është shumë pozitiv, thonë nga Qeveria e Malit të Zi.
Sipas ministres së Çështjeve Evropiane, Maida Gorçeviq, raporti i Komisionit “përkon me përvjetorin e punës së Qeverisë dhe pasqyron në mënyrën më të mirë përpjekjet, përkushtimin dhe rezultatet që janë arritur në kohë rekord”.
“Nga toni shqetësues që shoqëroi rrugën evropiane të Malit të Zi, në një kohë të shkurtër rivendosëm pozicionin tonë, si lider në rajon dhe përmbushëm disa nga detyrat më kërkuese nga procesi i negociatave”, tha ministri Gorçeviq, duke kujtuar se në dokumentin e KE-së thuhet se Mali i Zi do të vazhdojë të përputhet plotësisht me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së, duke përfshirë sanksionet kundër Rusisë dhe Bjellorusisë.
Marrëdhëniet me Kroacinë
Duke qenë se marrëdhëniet me fqinjët janë një pjesë shumë e rëndësishme e negociatave mes vendeve të rajonit dhe BE-së, raporti i KE-së për këtë vit thekson se, megjithëse Mali i Zi “në përgjithësi ruan marrëdhënie të mira dypalëshe me vendet e tjera në procesin e zgjerimit”, marrëdhëniet me Kroacia fqinje janë përkeqësuar, e cila është anëtare e NATO-s dhe BE-së.
Kujtojmë se pasi parlamenti malazez, me insistimin e partive pro-ruse në pushtet – Demokracia e Re Serbe (NSD) dhe Partia Popullore Demokratike (DNP) – miratoi një rezolutë që dënon gjenocidin në kampin Ustash në Jasenovac. Kroacia i shpalli kryetarin e parlamentit dhe kryetarin e NSD-së, një çetnik, si persona të padëshiruar; dukën Andrija Mandiq, zëvendëskryeministrin dhe presidentin e Malit të Zi, Aleksa Beçiq, si dhe liderin e DNP-së në pushtet, Milan Knezheviq.
“Mendoj se Kroacia me vendimin e saj për të shpallur si persona të padëshiruar kryetarët e tri partive politike, e ka përcaktuar shumë saktë situatën në Mal të Zi. Është treguar, domethënë, se nuk është në interesin e Kroacisë të bllokojë procesin e anëtarësimit të Malit të Zi, përkundrazi; megjithatë, nëse kryeministri Milojko Spajiq dëshiron vërtet të zbatojë politikën evropiane të fqinjësisë së mirë, emërimi i ministrave dhe bashkëpunëtorëve Mandiq, Beçiq dhe Knezheviq nga dega ekzekutive – gjë që është e realizueshme dhe e nevojshme për evropianizimin e Malit të Zi – është shumë më e rëndësishme sesa diskutimi i hapur, çështjet bilaterale që ekzistojnë, por që nuk i kontaminojnë marrëdhëniet dypalëshe, në radhë të parë për shkak se ekziston një mekanizëm i mirë i regjimit të përkohshëm në kufi, i cili ka parandaluar çdo incident kufitar në njëzet vjet aplikim”, tha analisti politik për RTK Davor Gjenero nga Zagrebi.
Marrëdhëniet me Kosovën
Në pjesën e Raportit të KE-së që i referohet marrëdhënieve mes Malit të Zi dhe Kosovës, KE vlerësoi se ato “mbeten të mira”, por me “tensione të herëpashershme ndërpartiake brenda shumicës parlamentare, veçanërisht sa i përket pranimit të Kosovës në Këshillin e Kosovës.
“Marrëveshja e koalicionit përfshin mbështetjen për pavarësinë dhe sovranitetin e Kosovës”, theksohet në raport.
Edhe pse partitë pro-serbe dhe pro-ruse, para se të hynin në qeveri, morën përsipër të mos kundërshtonin kursin e politikës së jashtme të vendit, si dhe marrëdhëniet me fqinjët, përfaqësuesit e atij grupi politik herë pas here vënë në pikëpyetje sovranitetin dhe integritetin territorial të disa vendeve të rajonit, veçanërisht të Kosovës dhe të Bosnjës dhe Hercegovinës.
Kujtojmë se në mars të këtij viti, kryetari i Komunës së Pljevljes dhe një zyrtar i lartë i Demokracisë së Re Serbe, Dario Vranesh, refuzuan të marrin pjesë në Panairin Ndërkombëtar të Turizmit në Prishtinë, pasi siç tha ai, nuk e njeh Kosovën shtet.
“I ashtuquajturi shtet i Kosovës nuk ekziston, por është krahina serbe e Kosovës dhe ‘Metohisë’. Vitin e ardhshëm në Prizren”, iu përgjigj Vranesh thirrjes nga Prishtina.
Kreu i Alternativës Shqiptare (AA), nënkryetari i Qeverisë së Malit të Zi dhe ministri i Zhvillimit Ekonomik, Nik Gjeloshaj, përsëriti vazhdimisht se me hyrjen në Qeveri, partitë proserbe, përfshirë edhe atë nga e cila Vranesh vjen, e njohu Kosovën si shtet të pavarur.
“Ata mund të ndiejnë çfarë të duan, të gënjejnë veten dhe votuesit e tyre, por me pjesëmarrjen në Qeverinë e Malit të Zi e njohën Kosovën si shtet të pavarur, siç u njoh nga qeveria dhe shteti i Malit të Zi. Deklaratat që nuk do të thonë asgjë – as de jure e as de fakto – dhe arsyetimet (gënjeshtra) ndaj votuesve janë pjesë e folklorit, dhe vendimi i shtetit të Malit të Zi për statusin e Kosovës është i pakthyeshëm”, tha ministri Gjeloshaj.
Laramania e BE-së
“Qeveria e Malit të Zi është jashtëzakonisht krenare për “progresin e mirë” në kapitujt 23 dhe 24, të cilët kanë të bëjnë me sundimin e ligjit”, thotë Ministrja e Çështjeve Evropiane Maida Gorçeviq.
“Që kemi arritur rezultate rekord, tregon edhe fakti se për herë të parë që nga fillimi i procesit të negociatave, Komisioni Evropian në raport thekson se Mali i Zi ka bërë “progres të mirë” në kapitujt 23 dhe 24. Formulimi nuk është gjetur në raportet e viteve të kaluara, gjë që tregon se jemi në rrugën e duhur”, tha ministrja Gorçeviq.
Në anën tjetër, Davor Gjenero ka thënë për RTK se është befasuar nga vlerësimet e KE-së, të cilat i ka diskutuar ministrja Gorçeviq.
Sipas tij, për një vend “që po përballet me persekutimin politik të ish-funksionarëve të lartë të drejtësisë – rasti i ish-kryeprokurorit special Milovoj Katniq, në të cilin po keqpërdoren aparatet represive shtetërore dhe gjyqësori, vlerësimi i “lulëzimit “Sundimi i ligjit në Mal të Zi duket si një evropian që shikon me ‘syze rozë”.
“Shumica e problemeve të rëndësishme aktuale të Malit të Zi janë përmendur në atë raport, por ajo që portretizon administratën aktuale, pra krahun e saj të madh serb dhe pro-rus me tone realiste, thjesht kapërcehet. Kjo do të mund të funksionojë për ca kohë, duke hapur kështu hapësirë për manovrim për opsionet pro-evropiane në Mal të Zi. Megjithatë, nëse Mali i Zi nuk i largon shpejt nga pushteti ekzekutiv aktorët që janë aty për të bllokuar europianizimin e Malit të Zi, problemi do të hapet në mënyrë të pakëndshme si për Malin e Zi ashtu edhe për Komisionin Europian”, thotë Gjenero.
Gjenero e konsideron të parakohshme njoftimin e kryeministrit Milojko Spajiq se synimi i Bashkimit Evropian për të filluar përgatitjen e traktatit të anëtarësimit do të publikohet në Raportin e KE-së, të cilin Oliver Varhelji e mohoi.
“Mali i Zi deri më tani ka mbyllur vetëm një kapitull, i cili në fakt është duke u negociuar dhe ai ka të bëjë me harmonizimin e politikës së jashtme me BE-në. Kapitujt për arsimin, shkencën dhe mbikëqyrjen nuk janë pjesë e acquis, në to Mali i Zi në fakt nuk harmonizohet me acquis evropiane dhe ata kapituj mbyllen menjëherë përkohësisht kur hapen. Tani është koha për të mbyllur tre-katër kapituj, por kanë mbetur rreth tridhjetë të tjerë”, thotë Gjenero, duke shtuar se është herët për të menduar për përgatitjen e Traktatit të Anëtarësimit.
“Ajo kontratë është përcaktuar pas përfundimit të negociatave për anëtarësim. “Ndoshta zyrtarët malazezë e kanë keqkuptuar informacionin që kanë marrë në mënyrë jozyrtare dhe në mënyrë të panevojshme publikojnë lajme që thjesht nuk janë realiste”, shpjegon Gjenero.
Megjithatë, ministrja Gorçeviq është optimist. “Rruga evropiane e Malit të Zi është një rrugë e stabilitetit, sigurisë, përparimit dhe një jete më të mirë për të gjithë ne. Prandaj vazhdojmë edhe më me vendosmëri drejt anëtarësimit në BE deri në vitin 2028”, përfundon ministrja malazeze e Çështjeve Evropiane.
