Moska nuk ka nevojë të angazhojë ushtrinë e saj në Ballkanin Perëndimor, sepse Serbia ka aspiratat e veta dhe me dëshirë shërben si përfaqësues.
Viti i ardhshëm do të jetë një provë e rrezikshme për Ballkanin Perëndimor, pasi prushit të luftës po i fryjnë sërish Beogradi dhe Moska. Qeveritë perëndimore përballen me një zgjedhje të ashpër – nëse do të lejojnë politikanët ambiciozë serbë dhe klientët e tyre të Kremlinit të shtyjnë rajonin në një tjetër konflikt të armatosur ose t’i privojnë ata nga mjetet për të shkaktuar gjakderdhje.
Shkëndijat e luftës janë më të dukshme në Kosovë, Mal të Zi dhe Bosnje-Hercegovinë – tre objektivat e ndërtimit të mini-perandorisë së Serbisë. Metodat e destabilizimit mund të ndryshojnë në secilin rast, por objektivi është i qartë – të vendoset hegjemonia rajonale e Beogradit dhe të zgjerohen kufijtë e Serbisë. Kjo qasje e hap-pas-hapshme është përshpejtuar muajt e fundit për shkak të vendimit të Moskës për të promovuar luftën në Ballkan në mënyrë që të krijojë probleme për NATO-n, ndërkohë që Rusia vazhdon të humbasë terren në Ukrainë.
Moska nuk ka nevojë të angazhojë ushtrinë e saj në Ballkanin Perëndimor, sepse Serbia ka aspiratat e veta dhe me dëshirë shërben si përfaqësues. Presidentët Vuçiq dhe Putin kanë një marrëdhënie simbiotike ku Putini e ndihmon Vuçiqin për një Serbi të zgjeruar, ndërsa Vuçiqi ndihmon Putinin të depërtojë në rajon dhe të krijojë probleme për institucionet perëndimore. Paqëndrueshmëria në Ballkan i mundëson Moskës të pretendojë se BE-ja dhe NATO-ja nuk mund të zgjidhin apo parandalojnë konfliktet.
Për Kremlinin, minimi i Ballkanit është një operacion me kosto të ulët. Moska i ofron Beogradit dhe Banjallukës mbështetje diplomatike dhe financiare së bashku me armë, propagandë, dezinformata, provokatorë dhe banda të armatosura. Metodat e Rusisë për përmbysjen dhe nënshtrimin e fqinjëve shërbejnë gjithashtu si shembuj të vlefshëm për Serbinë për të ndjekur tre strategji kryesore – ndarje, përshkallëzim dhe dominim. Dhe të treja do të provokojnë reagime nga kundërshtarët e Serbisë që mund të dalin jashtë kontrollit në dhunë të plotë.
Së pari, strategjia e përçarjes është evidente në përpjekjet për të mobilizuar pakicën serbe në Kosovë, për të ngjallur frikë, për të shkaktuar armiqësi etnike dhe për të provuar se shtetet në Ballkan nuk mund të jenë multietnike. Ngritja e bllokadave në rrugë, sulmet ndaj gazetarëve, rekrutimi i detyruar i serbëve paqësorë vendas, dërgimi i provokatorëve dhe shkatërrimi i pronës janë të gjitha pjesë e metodologjisë. Proceset përçarëse kanë qenë të dukshme në Mal të Zi përmes Kishës Ortodokse Serbe, forcave speciale dhe radikalëve nacionalistë që sfidojnë pavarësinë e Podgoricës. Në Bosnje-Hercegovinë, entiteti serb shërben si mjeti kryesor i përçarjes dhe nacionalistët kroatë janë angazhuar gjithashtu nga Beogradi me premtimin e fitimeve territoriale.
Së dyti, Vuçiqi dhe Milorad Dodiku, komandant i entitetit serb të Bosnjës, angazhohen në një strategji përshkallëzimi për të fituar ndikim me zyrtarët perëndimorë. Duke kërcënuar me ndërhyrje të armatosur ose shkëputje politike, ata kërkojnë lëshime nga BE-ja dhe SHBA-ja dhe më pas krijojnë raunde të mëtejshme jostabiliteti. Përshkallëzime të tilla largojnë vëmendjen nga problemet thelbësore – mosnjohja e shtetësisë së Kosovës nga Beogradi dhe sfida e Banjallukës ndaj integritetit të Bosnjës. Ajo shërben gjithashtu për të portretizuar Prishtinën dhe Sarajevën si fajtorë dhe promovon qetësimin perëndimor për të shmangur konflikte më të thella. Si rezultat, BE-ja shpenzon shumicën e kohës duke u përpjekur të zbusë konfliktet e prodhuara nga udhëheqësit serbë në vend që të merret me shkaqet themelore.
Strategjia e tretë serbe e dominimit zvarritës është projektuar për t’i bashkuar shtetet fqinje nën ombrellën e Beogradit, qoftë si vartës ekonomikë përmes projektit të Ballkanit të Hapur, si vartës politikë përmes zvogëlimit të sovranitetit, ose përmes përthithjes së drejtpërdrejtë territoriale. Ndarja e Kosovës dhe Bosnjës pretendohet në mënyrë periodike për të testuar vendosmërinë ndërkombëtare dhe për të përfshirë Kroacinë dhe Shqipërinë si bashkëpunëtorë në ndryshimet e kufijve dhe përfitimet territoriale që për përfitues kryesor do ta kenë Beogradin.
Për të mposhtur strategjinë rajonale me tre drejtime të Beogradit, udhëheqësit perëndimorë duhet të vendosin tre armë efektive: diplomatike, ushtarake dhe ekonomike. Në frontin diplomatik, Kosova, Bosnja dhe Mali i Zi nuk duhet të shtyhen për t’i dhënë terren etno-nacionalizmit. Një shembull parësor është presioni ndaj Prishtinës për të garantuar ndarjen territoriale duke lejuar krijimin e një entiteti serb, të quajtur si një “asociacion komunal”, e cila do të imitojë politikën shkatërruese të shtetit të Republikës Srpska në Bosnje. Formimi i çdo ndarjeje me bazë etnike është gjithashtu një ftesë për një subversion më të thellë antiperëndimor nga Rusia.
Në Mal të Zi, Uashingtoni nuk duhet të mbështesë lojtarët politikë që pretendojnë se janë anti-korrupsion dhe pro-evropianë, ndërsa përdoren nga forcat e korruptuara anti-malazeze dhe pro-ruse për të destabilizuar shtetin. Ai gjithashtu duhet të sfidojë çdo manipulim elektoral në Bosnje që forcon mbytjen e partive etno-nacionaliste. Zgjidhje të tilla iluzore do të thellojnë ndarjet politike dhe kombëtare dhe do të ndezin dhunën pasi popullata boshnjake ndihet gjithnjë e më e rrethuar.
Në arenën ushtarake, mënyra më efektive për të parandaluar destabilizimin e Kosovës është shfaqja e fuqisë nga NATO dhe Forca e Sigurisë së Kosovës që i mundëson Prishtinës të zbatojë rendin dhe ligjin në të gjithë vendin. Siç e dimë nga vitet 1990, Serbia respekton vetëm forcën dhe jo dobësinë. Një mësim i NATO-s për çmontimin e barrikadave rrugore dhe për të mundësuar lirinë e lëvizjes në Kosovë do të mësohet edhe nga operativët e Beogradit në Mal të Zi dhe Bosnje. Përveç kësaj, edhe Kosova edhe Bosnja kanë nevojë për një rrugë drejt anëtarësimit në NATO dhe aleatët e Kroacisë në NATO duhet të mbështeten te Zagrebi për të mbështetur sigurinë përmes zgjerimit të NATO-s.
Në fushën ekonomike dhe institucionale, BE-ja duhet të pohojë se do të ndërpresë të gjitha rrjedhat e të ardhurave dhe perspektivat e pranimit për Beogradin nëse Vuçiqi vazhdon të ndjekë ndarjen, përshkallëzimin dhe dominimin rajonal. Anasjelltas, Kosova ka nevojë për një rrugë më të qartë drejt anëtarësimit në BE krahas njohjes nga pesë vendet e BE-së. Izolimi institucional dhe ekonomik i Serbisë nga Evropa do të përforcohet nga rënia e përshpejtuar e Rusisë, e cila përballet me katastrofën ekonomike dhe thyerjen e shtetit dhe do të ketë mundësi të tkurrura për të ndihmuar Serbinë.
Një fokus kryesor i politikës perëndimore në Ballkan duhet të jetë vetë Rusia. Është e pamjaftueshme të ankohesh për “ndikim keqdashës”. Prania shkatërruese e Rusisë duhet të luftohet në mënyrë aktive në të gjitha arenat – politikë, energji, ekonomi dhe media. Një pikënisje e mirë do të ishte që NATO-ja të kërkonte që pika e inteligjencës ruse në Nish, e veshur si një “qendër humanitare”, të mbyllet ose Beogradi do të përballet me ndërprerjen e çdo kontakti të dobishëm ushtarak. Duke mundësuar depërtimin e Rusisë në rajon, Vuçiqi po bashkëpunon në luftën kundër Ukrainës duke i dhuruar Moskës një kartë ballkanike në luftën e saj me Perëndimin.
Janusz Bugajski është anëtar i lartë në Fondacionin Jamestown në Uashington DC.
Shkrimi është botuar fillimisht në mediumin boshnjak “istraga.ba”, dhe është përkthyer.
